AKTUALNOŚCI

Trzy dni rozmów o architekturze. 26 wykładów. Po kilkudziesięciu słuchaczy na każdym z nich. Opisać wszystkiego nie sposób. Poniżej publikujemy streszczenia kilku wykładów, wybranych wspólnie z Adamem Jakimowiczem – prodziekanem ds. rozwoju i współpracy Wydziału Architektury PB, organizatorem Konferencji. Wybranych - oczywiście - pod kątem zainteresowań czynnych zawodowo architektów.


Katarzyna Woszczenko, Białystok

Gromadzenie danych na potrzeby konserwacji i renowacji drewnianych cerkwi prawosławnych: podejście oparte na BIM

Konserwacja i renowacja zabytkowych drewnianych cerkwi prawosławnych wiąże się z unikalnym zestawem wyzwań, wynikających z ich tradycyjnej konstrukcji, obecności ręcznie robionych dekoracji snycerskich, znaczenia kulturowego oraz podatności drewna na uszkodzenia.
Dokładne i kompleksowe gromadzenie danych jest kluczowe dla opracowania skutecznych strategii ochrony, które uwzględniłyby zarówno integralność architektoniczną, jak i duchowe dziedzictwo tych obiektów. Technologia BIM, a w tym przypadku HBIM (Modelowanie informacji o budynku historycznym lub Modelowanie informacji o dziedzictwie) pozwala zebrać wszystkie dane o budynku w jednym miejscu: dokumentację konserwatorską, dane historyczne, dokumentację fotograficzną, a w przyszłości również modele 3D (wykonane w technologii skanowania laserowego poddane odpowiedniej obróbce) oraz palety kolorystyczne obiektów.
Autorskie badania, będące elementem pracy doktorskiej, dotyczą kolorystyki drewnianych cerkwi prawosławnych w województwie podlaskim. Analizowane są przyczyny wyboru konkretnych barw oraz ich ewolucja w czasie. Jednym z celów badań jest stworzenie palety kolorów typowej dla architektury opracowywanego regionu. W tym celu wykorzystywane są profesjonalne narzędzia do identyfikacji barw np. NCS Colourpin PRO i NCS Colour Scan 2.0. Dokładne dane kolorystyczne zostaną zintegrowane z modelami BIM, co pozwoli na ich dalsze wykorzystanie w dokumentacji i renowacji obiektów zabytkowych.
Oparte na BIM gromadzenie danych nie tylko wspiera świadome podejmowanie decyzji w praktyce konserwatorskiej, ale również ułatwia współpracę interdyscyplinarną i długoterminowe zarządzanie dziedzictwem.

Dalibor Dzurilla opiera swoją pracę na badaniach, które analizują komunikację na linii architekt-klient, wyrażaną przez cyfrowe szkicowanie architektoniczne. Cyfrowe szkicowanie stanowi rozwijający się sposób wyrażania architektonicznego. Opiera się na poznawczych i metaforycznych podstawach tradycyjnego rysunku odręcznego, jednocześnie poszerzając możliwości wspólnego rozumienia i współtworzenia idei. Przenosi medium z papieru na ekran lub przestrzenny interfejs i redefiniuje szkic jako narzędzie aktywnego, bezpośredniego zaangażowania w czasie rzeczywistym.
Autor skierował ankietę do 70 respondentów z kilkunastu krajów, głównie Europy, choć nie tylko. Ankieta zawierała 14 skalowanych pytań, dotyczących cyfrowego szkicowania w komunikacji z klientem, a także trzy pytania otwarte. Te ostatnie miały na celu uchwycenie, jak architekci rozumieją cyfrowe szkicowanie oraz jakie dostrzegają jego ograniczenia. Wszyscy uczestnicy byli aktywnie pracującymi architektami. Rok ukończenia przez nich studiów mieścił się w przedziale 1993-2023, więc mieli średnio 14,5 roku doświadczenia zawodowego.
Dotychczasowe badania skupiały się głównie na technologiach komunikacyjnych, takich jak VR czy BIM, często poza kontekstem bezpośrednich interakcji architekt - klient. Z kolei badania dotyczące technologii szkicowania rzadko odnoszą się do tego interpersonalnego wymiaru. W przeciwieństwie do nich, cyfrowe szkicowanie na wczesnym etapie komunikacji opiera się na wartościach rysunku odręcznego – takich jak szybkość i niejednoznaczność – jednocześnie wspierając interakcję i wzajemne zrozumienie obu stron. Integruje także nowe możliwości, takie jak wykorzystanie fotografii czy danych 3D jako punktu wyjścia.
Ankieta wykazała, że ok. 30% respondentów aktywnie szkicuje z klientami przy użyciu narzędzi cyfrowych. Kobiety średnio o dwa punkty wyżej oceniały znaczenie szkicowania w komunikacji z klientem niż mężczyźni. Koszt sprzętu nie został wskazany jako istotna bariera. Do częściej wymienianych wyzwań należały: ograniczenia czasowe, długi czas uczenia się oraz mentalny wysiłek związany z jednoczesnym szkicowaniem, komunikacją i współtworzeniem pomysłów.
10% badanych rozważa taką formę pracy, natomiast pozostali – nie.

To opracowanie mapuje rzeczywiste postrzeganie cyfrowego szkicowania przez praktykujących architektów. Pomaga to wyjaśnić, dlaczego ta forma nadal rzadko jest wykorzystywana w rozmowach projektowych z klientem na wczesnym etapie. Przynosi ono ugruntowane zrozumienie barier i oczekiwań, jakich doświadczają architekci przy korzystaniu z narzędzi do cyfrowego szkicowania w kontaktach z klientami. Badanie to stanowi również podstawę do dalszego rozwoju narzędzi i lepszego zrozumienia roli szkicu w rzeczywistej komunikacji architekt - klient.



Christis Kourtidis Vlochogiannis, Grecja

W odpowiedzi na narastające wyzwania środowiskowe oraz wzrastającą potrzebę ograniczenia zależności od zasobów kopalnych, współczesne projektowanie architektoniczne coraz częściej poszukuje zrównoważonych i cyrkularnych rozwiązań. Powyższe jest bezpośrednio związane z recyklingiem istniejących materiałów, jak również z poszukiwaniem i innowacjami w zakresie materiałów przyjaznych dla środowiska i pochodzenia biologicznego, które wywodzą się z procesów biologicznych, a nie z paliw kopalnych.
Zmiana ta w kierunku świadomości ekologicznej idzie w parze z filozoficznym przewartościowaniem myślenia projektowego, wykraczającym poza modele antropocentryczne. W szerszym kontekście projektowania, termin „posthumanizm” odnosi się do filozofii projektowej, która bada ewoluującą relację między człowiekiem, a technologią, eksperymentując z możliwymi rozwiązaniami projektowymi wykraczającymi poza tradycyjne ramy. Projektowanie „posthumanistyczne” może obejmować integrację technologii z ludzkim ciałem (łączenie) lub tworzenie rozwiązań projektowych niezależnych od człowieka (autonomia).
W przedłużeniu tego podejścia, termin „więcej niż ludzkie” odnosi się do integracji technologii z ludzkimi zdolnościami intelektualnymi i językowymi (interakcja), takimi jak sztuczna inteligencja i biotechnologia.
Badanie Christisa Kourtidisa Vlochogiannisa koncentruje się ogólnie na: roli nieludzkich organizmów biologicznych w kształtowaniu zrównoważonego środowiska, a także możliwości interakcji ze sztuczną inteligencją (AI) na wczesnym, koncepcyjnym etapie. Na tej podstawie badanie skupia się na integracji materiałów biologicznych, konkretnie grzybni, w produkcji modułów architektonicznych.
Z wykorzystaniem otwartych metod bio fabrykacji oraz praktycznych eksperymentów z materiałami z grzybni, stworzono serię próbek kompozytowych bazujących na grzybni (MBC). Forma modułów architektonicznych, z których składa się inspirowany naturą pawilon, została określona za pomocą cyfrowych i parametrycznych narzędzi projektowych. Ponadto, cyfrowo opracowano prototyp formy do wytworzenia strukturalnego komponentu MBC i podkreślenia jego ekologicznej estetyki.



Poprzez połączenie nowych technologii z innowacjami biologicznymi, badanie to promuje rozwój cyfrowo projektowanych, opartych na grzybni modułów architektonicznych, wspierających bardziej odporną i symbiotyczną przestrzeń zbudowaną. Badania bazują na modelu wydrukowanym na drukarce 3D i czynnej biologicznie grzybni, która wypełnia model.


Simon Prokop, Czechy

Procesy projektowe z generatywną AI: poszukiwanie równowagi między kreatywnością AI a zamysłem projektowym

Generatywna sztuczna inteligencja zrewolucjonizowała wczesne etapy projektowania, umożliwiając tworzenie złożonych wizualizacji, które są szczególnie przydatne przy doprecyzowywaniu założeń i celów projektowych. Choć stosunkowo łatwo jest wygenerować szeroki wachlarz rozwiązań, wyzwaniem pozostaje systematyczne prowadzenie procesu projektowego, precyzyjne wprowadzanie zmian oraz utrzymanie kontroli nad kolejnymi iteracjami projektu. Niniejsze badanie podejmuje te wyzwania poprzez eksplorację intuicyjnych przepływów pracy, które pozwalają projektantom skutecznie kierować wynikami generowanymi przez AI.
Eksperyment jest skoncentrowany na zrozumieniu, w jaki sposób stosunkowo niedoświadczeni użytkownicy mogą wykorzystać jedno z dostępnych narzędzi generatywnej AI (wybrano OpenArt.ai ze względu na jego kompleksowość i bogactwo funkcji) do przeprowadzenia „wywiadu projektowego” i ukierunkowania działania AI. Grupa 40 studentów pierwszego i drugiego roku architektury została krótko zapoznana z wybranym narzędziem przed rozpoczęciem eksperymentu.
W celu odwzorowania procesu prowadzenia projektowania, w metodologii eksperymentu zastosowano zasady projektowania zorientowanego na użytkownika, w tym ustrukturyzowane odgrywanie ról „projektanta” i „użytkownika”. Takie podejście umożliwiło powtarzalne zbieranie informacji zwrotnych i ich analizę w ramach maksymalnie czterech odrębnych powtórzeń projektowych. Dane wejściowe i wyjściowe z każdej iteracji były szczegółowo dokumentowane – uwzględniając wizualizacje, użyte komendy (prompty), opisy wymagań użytkownika, szkice, oceny oraz komentarze.



Wyniki eksperymentu pokazują, że choć AI ułatwia generowanie różnorodnych pomysłów, to utrzymanie precyzyjnej kontroli nad iteracyjnym procesem projektowym jest bardziej złożone, niż początkowo zakładano. Eksperyment potwierdził potrzebę opracowania dostosowanych przepływów pracy, ukierunkowanego szkolenia oraz dogłębnego zrozumienia funkcjonalności AI (np. funkcji „inpainting”, parametrów sterujących obrazem, czy zgodności z promptami).
Dzięki szczegółowej analizie udanych przepływów pracy na przestrzeni kolejnych iteracji, zidentyfikowano strategie, które mogą zwiększyć zgodność efektów działania AI z intencją projektową. Przeprowadzono także analizę typowych błędów, które mogą utrudniać skuteczne prowadzenie procesu projektowego, oferując cenne wskazówki dla jego usprawnienia.

opracowała Barbara Klem

Zdjęcia: Barbara Klem, Politechnika Białostocka

Dziękuję serdecznie Kasi Woszczenko za pomoc w przygotowaniu materiałów.